Oto kilka kluczowych cech antykwy humanistycznej:
- Organiczne kształty liter: Litery w antykwie humanistycznej często mają bardziej zaokrąglone, organiczne kształty, które są inspirowane pisaniem ręcznym z epoki renesansu. To nadaje im bardziej ludzki, ciepły charakter.
- Proporcje i harmonia: Litery w antykwie humanistycznej mają proporcje, które są starannie wyważone i harmonijne, co sprawia, że cała czcionka wygląda spójnie i estetycznie.
- Szeryfy: Antykwa humanistyczna może mieć subtelne lub wyraźne szeryfy, które dodają elegancji i klasycznego wyglądu. Szeryfy są zazwyczaj delikatne i dobrze zharmonizowane z resztą litery.
- Wariacje stylu: Istnieje wiele wariantów antykwy humanistycznej, które różnią się szczegółami kształtu liter, proporcjami i proporcjami między literami, jak również innymi szczegółami.
Antykwa humanistyczna nadal jest bardzo popularnym wyborem w druku książkowym, publikacjach akademickich, gazetach i innych materiałach, gdzie czytelność i elegancja są kluczowe. Jest to również popularny wybór w projektowaniu logo, okładek książek i innych projektów graficznych, które wymagają klasycznego i estetycznego wyglądu.
Praktycznie wszystkie współczesne książki, czasopisma oraz inne typowe zastosowania pisma drukowanego w językach narodowych zapisywanych alfabetami wywodzącymi się z łaciny (zachodniosłowiańskie, romańskie, anglosaskie, nordyckie, ugrofińskie itp.) są drukowane jakąś odmianą antykwy. Kroje nieantykwowe w pismach łacińskich używane są obecnie tylko w szczególnych sytuacjach, jako pismo ozdobne (np. w tytulariach, zdobnictwie literniczym, grafice reklamowej itp., ale także np. przy druku poezji). Do zapisu języka irlandzkiego używane jest pismo gaelickie (odmiana półuncjały).
Wykonując te i podobne czynności, prawdopodobnie masz do czynienia z antykwą. To pismo humanistyczne oraz bardzo obszerne pojęcie, które określa kroje pisma opartego na alfabecie łacińskim. W dzisiejszych czasach są one dominującym typem krojów drukarskich. Używa się ich, do druku katalogów, praktycznie wszystkich czasopism, książek oraz innych wydawnictw i materiałów, których treść zapisywana jest alfabetami o łacińskim rodowodzie.
Krojów pisma niezaliczanych do antykwy używa się rzadko, głównie w formie pisma ozdobnego. Znajduje ono zastosowanie przy druku poezji, a także w materiałach reklamowych (zaproszenia, ulotki, wizytówki itp.) czy zdobnictwie literniczym. Ponadto, w przeciwieństwie do krojów pochylonych czy kursyw, za antykwy uznawane są wszelkie kroje proste.
Historia antykwy
Początków antykwy należy upatrywać w II połowie XV wieku. Wówczas pochodzący z Wenecji mistrz pisma Mikołaj Jenson stworzył projekt pisma odręcznego, które znacząco różniło się od dominującego w tamtej epoce gotyku. Jego wielkie litery (majuskuły) oparł na kapitale rzymskiej, a małe litery (minuskuły) na wczesnośredniowiecznej minuskule karolińskiej.
Antykwę zaprojektowano w Europie w tych samych czasach, gdy na Starym Kontynencie upowszechnił się druk. Choć w pierwszych drukach złożonych ruchomą czcionką oraz w drukach ksylograficznych dominowało pismo gotyckie, to stosunkowo szybko wyparły je kroje antykwowe. Już w XVI wieku zyskały one dominującą pozycję w krajach romańskich. W Polsce nastąpiło to blisko 100 lat później. Kroje gotyckie równolegle z pismem antykwowym najdłużej wykorzystywano na ziemiach niemieckich (do 1941 roku).
Początkowo antykwy uznawano za kroje przestarzałe (littera antiqua), a pismo gotyckie za krój nowoczesny (littera moderna). Z biegiem lat sytuacja się odwróciła. Antykwy ewoluowały, a ich zbiór uległ znacznemu rozszerzeniu. Obecnie zaliczane są do niego m.in. krój szeryfowy i bezszeryfowy (serif i sans serif), jak też kroje jedno- i dwuelementowe.
Kroje antykwowe - klasyfikacja
Według klasyfikacji krojów pism drukarskich antykwy są jedną z czterech podstawowych klas pism. Do pozostałych trzech zalicza się pismo gotyckie, pisankę kaligraficzną oraz ksenotypy, czyli zbiór wszystkich pozostałych krojów, które trudno sklasyfikować. Natomiast w popularnej europejskiej klasyfikacji krojów DIN antykwy zalicza się do aż siedmiu spośród jedenastu klas. Bogactwo fontów antykwowych sprawia, że wykorzystuje się je szeroko w przypadku wydawnictw czy rozmaitych materiałów reklamowych do druku (banery, plakaty, foldery, pocztówki, materiały szkoleniowe itp. itd.)
Polskie antykwy
Kroje antykwowe doczekały się również swoich polskich wersji. Poniżej przedstawiamy trzy najciekawsze.
Antykwa Półtawskiego
Pisząc o antykwie polskiej, nie sposób nie wspomnieć o pierwszym rodzimym kroju pisma zaprojektowanym w latach 1923-1928 przez Adama Półtawskiego. Do dziś jest on jednym z najbardziej rozpoznawalnych w kraju nad Wisłą. Idea jego stworzenia sięga epoki romantyzmu, a swój udział w jej rozpowszechnianiu mieli m.in. Joachim Lelewel, Stanisław Wyspiański oraz Władysław Teodorczuk.
Antykwa Półtawskiego to pierwszy polski krój stworzony od podstaw. Projekt charakteryzują m.in. regularny rytm dla składu w rodzimym języku twórców, a także nietypowe glify liter w, y oraz g. Kształt kroju stanowił źródło inspiracji dla wielu kolejnych, m.in. Grotesk Polski FA, Danova czy Apolonia.
Antykwa toruńska
Po raz pierwszy odlana w 1960 roku w Warszawie i zaprojektowana przez Zygfryda Gardzielewskiego we współpracy z Józefem Gruszką. Używano jej głównie przy składzie akcydensów, poezji czy tytulariów. To krój dwuelementowy, szeryfowy, który produkowano w odmianach: zwykłej, półgrubej i pochyłej (kursywa).
Obecnie antykwę toruńską wykorzystuje się powszechnie w wersjach elektronicznych, projektując katalogi, materiały wyborcze czy ulotki składane. Stworzył je Janusz Marian Nowacki.
Antykwa Jeżyńskiego
Kolejny polski krój miał być konkurencją dla antykwy Półtawskiego. Niestety projekt powstał w pośpiechu, okazał się nieudany, a wkrótce szybko zapomniany. Antykwą Jeżyńskiego wykorzystano głównie do druku materiałów bibliofilskich. Najsłynniejszą książką wydrukowaną z jej użyciem było Dziesięć ballad o powsinogach beskidzkich z 1929 roku.
Chronologia krojów antykwowych
- antykwa renesansowa – szeryfowa, dwuelementowa czcionka, w której występuje niewielki kontrast pomiędzy liniami pionowymi i poziomymi;
- antykwa barokowa – dwuelementowa, szeryfowa czcionka, gdzie w literach występuje kontrast większy od tego z antykwy renesansowej, ale mniej jest skośnych szeryfów;
- antykwa klasycystyczna – dwuelementowa, szeryfowa, o kontraście większym niż w antykwie barokowej, gdzie szczególnie podkreślone zostały linie poziome i pionowe;
- antykwa dwuelementowa szeryfowa (egipcjanka) – linearny krój charakteryzujący się prostymi formami (kształtami), silną i wyraźną konstrukcją znaków oraz pionową lub prawie pionową osią okrągłych liter;
- antykwa jednoelementowa bezszeryfowa (grotesk) – wszystkie linie, z których zbudowane są znaki, mają te samą grubość;
- antykwa modernistyczna.
Rodzaje antykwy
Antykwa to szeroka kategoria czcionek, obejmująca wiele różnych stylów i wariantów. Oto kilka głównych rodzajów antykwy:
- Antykwa klasyczna: Obejmuje najbardziej tradycyjne style antykwy, które charakteryzują się regularnymi, wyraźnymi kreskami, proporcjonalnymi literami oraz ozdobnymi elementami. Przykłady to czcionki takie jak Times New Roman, Garamond, czy Bodoni.
- Antykwa humanistyczna: Ta odmiana antykwy charakteryzuje się bardziej ludzkim, ręcznie pisanym wyglądem. Litery mają bardziej organiczny kształt i są często inspirowane pismem ręcznym z epoki renesansu. Przykłady to czcionki jak Palatino, Centaur, czy Adobe Jenson.
- Antykwa szeryfowa: Antykwa szeryfowa to styl, w którym litery posiadają wyraźne szeryfy – ozdobne zakończenia pionowych i poziomych kres. Jest to jeden z najbardziej popularnych rodzajów antykwy, stosowany zarówno w druku książkowym, jak i w projektach reklamowych. Przykłady to czcionki takie jak Times New Roman, Baskerville, czy Georgia.
- Antykwa nowoczesna: Jest to bardziej zmodernizowana wersja antykwy, charakteryzująca się ostrzejszymi, bardziej geometrycznymi kształtami liter. Antykwa nowoczesna powstała w XIX wieku jako reakcja na bardziej ozdobne style klasyczne. Przykłady to czcionki takie jak Bodoni, Didot czy Walbaum.
- Antykwa egipska: Jest to odmiana antykwy, która charakteryzuje się grubymi, mocnymi kreskami i prostymi proporcjami liter. Antykwa egipska jest popularna w projektach tytułowych i nagłówkowych, gdzie potrzebna jest silna, wyrazista czcionka. Przykłady to czcionki takie jak Rockwell, Clarendon czy Egyptian Slate.
To tylko kilka głównych rodzajów antykwy, ale istnieje wiele innych wariantów i odmian, które różnią się stylem, proporcjami liter oraz innymi cechami. Wybór odpowiedniej antykwy zależy od kontekstu projektowego, preferencji estetycznych oraz czytelności i funkcjonalności tekstu.